Ahlak, insanlık var olduğundan beri önemli bir kavram. İnsan ve toplum ahlakla yaşar, ahlakla gider… Yaşantılarımız ahlakla ilişkilidir. Ahlakta bozulma varsa insanda, toplumda bozulma olur…

Ahlakı öne çıkaran Sokrates, MÖ 470-399 yıllarında yaşamış ünlü bir  filozofdur. Atina’da doğmuş, orada yaşamış.

“İçinde yaşanan toplumun yanlış gelenekleri, alışkanlıkları, hatta yasaları eleştirilebilir;  fakat o, yasalara göre verilen hükümlere, ölüme götürse bile, bağsız koşulsuz uyulmak gerekli” olduğunu söyler.

O, yoksulluğu nedeniyle hırsızlık mı yapmış, devlete ihanet  mi  etmiş, ona buna kötü işlerde aracılık mı yapmış? Hayır. Ne yapmış?

Devletin tanrılarına bağlı kalmamış, memleket gençlerini kötü yollara sürüklemiş!  Denildi. Suçlandı.

Sokrat bu konuda kendini savunur.

Eflatun yazmış savunmayı, kırk sayfa kadar tutmuş, bize ulaştırmış.

Sokrates, insan ahlaklı olmalıdır der. Ahlak dışı felsefeyi kabul etmez. Ne kadar insan varsa o kadar ahlak olduğunu söyler.

İyinin kötünün, adaletlinin, adaletsizin,  deliliğin, cesurluğun, korkaklığın, devletin, yurttaşın ne olduğunu inceler, sonucu belirtmeye çalışır…

Bu çalışmalardan para almazdı. Belli bir mesleği işi de yoktu. Her eve, her yere girer çıkardı. Görünüş güzelliğine, güzellemesine önem vermezdi. Gelişi güzel giyinirdi. Eğitim öğretimi kolay yaşam için verirdi. Doğru ve dürüst olunmasını isterdi.

İnsanlar, akıllılar, budalalar diye ikiye ayrılabilir derdi. Ahlakı öne alırdı.

Sokrates, kuşkusuz dünyanın en akıllı insanlarından biriydi. Öyle olmasa, Eflatun gibi zeki güçlü biri onu kabul eder miydi?  

Hiç yazı yazmamıştır. Çok istendiği halde tek bir satır yazı bırakmamıştır. Derslerini sözlü olarak karşılıklı konuşmayla verirdi.

Böylesine erdemli olan Sokrat’ı Atinalılar haksız yere yıllarca suçladılar. Tanrılara inanmadığını söylediler. Yeryüzünde, gökyüzünde olup bitenleri karıştırıyor; parayla ders veriyor dediler. 

Mahkeme Sokrates’e  baldıran (zehir) içme cezası verdi. Korkmadı ölümü kabullendi. Öğrencileri kaçırıp kurtarmak istediler. Kabul etmedi. Kendisine zehir verecek görevliye sordu; zehiri içince ne olacak? Bacaklarında ağırlık duyunca yat dedi. Sokrat zehiri  içti, yüreğine gelen ağırlıkla, yaşamdan ayrıldı. Gözünü kapadılar, çenesini bağladılar.

Dostları öğrencileri çığlık çığlığa ağlıyordu.

(KAYNAK: Hasan Ali Yücel-İyi Vatandaş İyi İnsan, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası y. 1971, İst.)

12.02.2023, Adana