Osmanlı yönetimi altında geçen yüzyıllar sonrası Adana Valiliği 1872 yılında Salname(Yıllık) bastırdı. Karaisalı kazasının tanıtımı hakkında da ayrıntılı bilgilere yer verdi.

Osmanlı yönetimi altında geçen yüzyıllar sonrası Adana Valiliği 1872 yılında Salname(Yıllık) bastırdı. Karaisalı kazasının tanıtımı hakkında da ayrıntılı bilgilere yer verdi.

Karaisalı’nın Türkleşmesi ve sonrası yaşanan olaylar menemenci aşiretinin kontrolünde geçen bir dönem ve Osmanlı Fırka-i Islahiye “Reform Ordusunun” bölgede gerçekleştirdiği yeniden düzen kurma çalışması sonrası Karaisalı’nın durumu da belgelere yansıdı. 

Salname kitabı içinde Karaisalı hakkında verilen bilgiler:

1872’DE 80 KÖY VAR

“ Kaymakamlık, Menemenci,Karaisalı, Yukarı Dündarlı ve Aşağı Dündarlı namlarıyla dört nahiyedir.  Kaza toplamında 80 köyden ibaret ve merkez kaza 68 hane, bir cami, 1 Sıbyan (İlkokul) Mektebi, 12 dükkan,1 fırın,1 boyahane, 1 masere,5 değirmen, 1 bahçe,15 bağ,5 çeşme,1 hükümet konağı bulunur. Ve 190 nüfustur. Merkezi Ceceli köyüdür. 

COĞRAFİ YAPI

Vilayet merkezi olan Adana’nın güneyinde olarak Adana’ya 9, Mersin iskelesine 15 saat mesafede bulunur.  Kazanın 25 köyü dağ taraflarında olup, çay ve taşlık, ormanlık olduğu gibi gereği gibi mahsul alınamayıp ovada bulunan 55 köyünde her türlü mahsul yetiştirilebiliyor.

Kaza yakınında pek çok zeytin üretimi olmasıyla bunlar dahi vilayet kurulduğundan beri imar edilmektedir.

NÜFUS

Kazanın 10350 islam nüfus olarak 2692 hane ve 32 cami,12 mescit,51 medrese, 63 sıbyan mektebi(İlkokul),54 dükkan,5 fırın,3 boyahane,3 masere,2 silahhane,16 han,38 değirmen,3 bahçe,1030 bağ, 90 çeşme,15 köprü,2 nehir kayığı,2 hükümet konağı vardır.

ÇAY VE NEHİRLER

Kazada Çakıt,Üçürge,Körkün, Eğlence,Kızılırmak(Seyhan) namlarıyla başlıca beş adet nehir vardır.  Bunlar Adana’nın batı  ve güney tarafında bulundukları gibi kaza merkezinin de  doğu, batı, güney taraflarındadır.Bunların hepsi Adana’ya bağlı Karalar bucağı adındaki yerde  Seyhan nehrine karışır. Adı geçen Kızılırmağın (Seyhan’ın) kaynağı Sivas vilayeti dahilinde Aziziye civarında bulunan Bingöldür.

Körkün nehrinin kaynağı Bereketli maden çıkarılan yer olan Adana ve Konya vilayetlerinin sınırı olan Akköprü ile Konya vilayetinde Niğde Sancağı dahilinde bulunan maden civarından çıkan gözlerden alır.

Üçürge: Kaza yakınında Akdağ dağında iki sulu nam mahalden çıkan gözlerden çıkarak merkez kazanın sınırına  gelinceye kadar başlıca olur.Ve yaz mevsiminde azalmak  üzere cereyan eder.Bu kazalarca suların en hafifidir.

Diğeri dahi eğlence nehri olup bu dahi derunu kaza yukarı ve Karsandı nahiyesi civarında Bilan demekle maruf nam cebel dahilinden çıkarak kazanın ortasından cereyan ederek çam alanı nam mahalde Kızılırmağa karışır.

KARAİSALI’DA EKONOMİ

Kazanın havi olduğu bütün köy ve mezralarda  buğday ve arpa ve yulaf ve pamuk susam darı çavdar ve burçak muhtelif nohut ve mercimek ve lahana ve ıspanak ve kabak ve hıyar ve patlıcan ve bamya ve domates ve fasulye ve börülce ve elma armut erik üzüm kavun karpuz ayva hasıl olarak pamuk ve susam adana ve Tarsus ve Anadolu taraflarında sarf olunduğu gibi kusurları dahi derunu kazada sarf ve istihlak olunur.

KARAİSALI KENDİ KİLİMİN KENDİ DOKUR

DAHİLi kazada adi kilim kara çul ,keçe çuval, haral iplikten bez alaca ,Mesih imal olunur. Bunların cümlesi derunu kazada sarf olunur.

KALELER

Kaza içinde ve Milvan kaleleri ile keski ve minareli han demekle maruf eski eserlerden görülen  dört kal’a vardır. Ve merkez kazada bulunan kala istihkam örneği eski eser binaları  olduğu gibi bu kabilden olarak cebel başlarında dahi bazı kaleler mevcuttur.

KÖPRÜLER

Adana ve Tarsus ile Anadolu caddesinde Çakıt nehri üzerinde bir merkez kaza dan Tarsus caddesi arasında  ve Çakıt nehri üstünde bir ve Kayseri caddesi üzerinde ve Körkün nehrinde iki ve yine merkez kazadan caddesi arasında  üçürge nehri üzerinde bir ki toplam 5 adet köprü olup dere ağızlarında büyük ve küçük tahminen yirmi adet köprü vardır.

ZİYARET YERLERİ

Kaza içinde Mahmut Dede, Hasandede,Ürgüp Dede, Kaplancı ve Elmasir Dede Yağmur Dede, Sofudede namlarında yedi adet ziyaretgah olduğu gibi bir de Şeyh Ali namında bir zatın türbesi vardır.Kaplancı Dede ye Adana ve Tarsus tarafından pek çok ziyaretçiler gelir.

BİTKİ ÖRTÜSÜ

Kaza içinde Çakıt ile Körkün nehri arasında  ve dağ tarafında  tahminen 5 ve Körkün ile Eğlence nehri arasında tahminen dört ve Eğlence ile Kızılırmak nehri arasında  ve Cebel cihetinde tahminen on saat dır ki toplam 19 dokuz saat enlem ve boylamda ormanlık olup ağaçları çam, katran, ladin, ardıç olduğundan bunlardan kereste kesilerek adı geçen Körkün ve Kızılırmak nehirleri ile Adana’ya taşınır. Sarf olunur.

YAYLALIKLAR

Kazanın havası ve suyu vahim ise de hududu kaza dahilinde havası ve suyu güzel vaktiyle Adana şehrinin hakimi Ramazanzade’nin asarı olarak bir cami ve 20 adet medrese ve Adana ahalisinin 50 hane ve kaza ahalisinin tahminen 250 hane ki toplam 300 haneyi muhtevi ve 3 15 dükkan, 2 kasap, 1 Hükümet konağını havi Kızıldağ demekle bilinen bir yer bulunup yaz mevsiminde ahalinin çoğunluğu hava değişimi için oraya ve Kamışlı boğazı ve Akdağ namlarında olan mevkide dahi ahalinin bağ ve bahçeleri olarak bağ ürününü almak için adı geçen dağlarda bulunan bağ damlarına giderler.

KIZILDAĞ YAYLASI

Ve Kızıldağ ise mayısın 15’inden Ekimin 15’ine kadar 5 ay zarfında adeta bir kasaba heyetine gelip her türlü alış veriş olur. Ve çok sayıda esnaf bulunur. Çarşısı panayır mahallerine yakındır.

MADEN

Ve kazanın bağlı yerlerinden Gülüş karyesi civarında bir çeşit beyaz taş madeni bulunur. İstek edenler tarafından çıkarılarak Adana’ya getirilerek evler odalarına döşeme tahtası yerine konulur. Adı geçen taş biraz kaba ve  yumuşak ise de ileride ocağı derinleştikçe sertleşmesi mümkündür

Yorumlar